Anh Ba Sàm có đang “khai dân trí”?

Loa Phường

Năm 2014, chủ blog Anh Ba Sàm là ông Nguyễn Hữu Vinh đã bị kết án 5 năm tù giam vì đăng tải nhiều bài viết vi phạm Điều 258 Bộ luật Hình sự, quy định tội “lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân”. Vì blog Anh Ba Sàm và các hoạt động khác của Nguyễn Hữu Vinh có ảnh hưởng lớn đến giới chống đối Việt Nam, khi ông Vinh mãn hạn tù vào ngày 05/05/2019 vừa qua, giới chống đối đã tổ chức nhiều hoạt động để ca ngợi ông, đồng thời công kích Nhà nước.

Trong 5 năm Nguyễn Hữu Vinh thi hành án, các hoạt động truyền thông, vận động quốc tế để hỗ trợ ông chủ yếu được tiến hành bởi vợ ông là bà Lê Thị Minh Hà, với sự trợ giúp đắc lực của nhóm Phạm Đoan Trang. Từ 2 tuần trước thời điểm ông Vinh ra tù, bà Hà tiếp tục hâm nóng dư luận về ông, khiến giới chống đối chú ý. Nhìn chung, bà Hà ca ngợi rằng từ một cựu sĩ quan an ninh quen nhiều quan chức lớn trong ngành, ông Vinh đã trở thành một “nhà hoạt động” giàu lý tưởng, hy sinh quên mình vì xã hội, vì sự thay đổi. Chẳng hạn, khi trả lời phỏng vấn BBC vào ngày ông Vinh ra tù, bà Hà ca ngợi ông là một “tù nhân bận rộn”, dành hầu hết thời gian trong tù để “đấu tranh cho quyền của tù nhân”, thông qua việc nghiên cứu tài liệu, viết đơn thư khiếu nại, đề đạt, và dạy các phạm nhân khác cách tự “đấu tranh” đòi quyền lợi. Bà Hà gọi tất cả những hoạt động này, cùng những hoạt động mà ông Vinh từng tiến hành trước khi bị bắt, là “khai dân trí”.

Về phía giới zân chủ, đa phần dư luận chống đối trên Internet đồng thanh ca ngợi ông Vinh là “an ninh cộng sản phản tỉnh”, giàu lý tưởng, giàu đức hy sinh…, tương tự thông điệp mà bà Hà dùng lâu nay. Họ cũng dùng thông điệp này để tìm cách tác động đến tầng lớp công chức, Đảng viên, và bộ phận công chúng tin tưởng thông tin chính thống.

Về mặt hoạt động, “Nhà xuất bản Trẻ Hà Nội” và “Nhà xuất bản Tự Do” mượn dịp này để tái bản cuốn “Anh Ba Sàm” ca ngợi ông Vinh. CLB Lê Hiếu Đằng và một số hội nhóm chống đối khác tặng lẵng hoa cho Nguyễn Hữu Vinh từ 1 ngày trước khi ông ra tù. Họ cũng phàn nàn về việc không được căng biểu ngữ để đón ông Vinh ở cổng trại giam, không được đến nhà riêng ông Vinh để chúc mừng việc ông mãn án.

Hiện nay, giới “dân chửi” đang rơi vào tình trạng khủng hoảng nhân sự, do kẻ tị nạn, người đi tù. Phạm Đoan Trang, “lãnh tụ” nổi nhất còn sót lại trong nước, thì đã tha hóa thành hằn học, cực đoan, hết “đấu tố” nhóm trí thức già đến dè bỉu cánh hậu sinh có học. Vì vậy, một gương mặt còn giữ được ý chí và sự bình tĩnh như ông Nguyễn Hữu Vinh đương nhiên sẽ được giới “dân chửi” trọng vọng. Tuy nhiên, gọi các hoạt động của ông Vinh là “khai dân trí” thì có phần không phù hợp, khiến từ này bị hiểu sai nghĩa. 

Chỉ cần nhìn bố cục của website Anh Ba Sàm, ta sẽ thấy đây không phải là một trang có chất lượng. 

Thứ nhất, các mục bài của trang không được phân loại, sắp xếp theo bất cứ trật tự và tiêu chí định sẵn nào, mà hình thành một cách lộn xộn, tự phát, bạ đâu đăng đó:

Thứ hai, Anh Ba Sàm đăng tất cả các bài báo có  trong ngày vào chung một chỗ, mà không dùng các tiêu chuẩn của nghiệp vụ báo chí để chọn lọc tin. Thành ra tin tức, phóng sự, bình luận, lời kêu gọi nằm lẫn lộn với nhau; xen lẫn với những tin đồn, phỏng đoán sai sự thật của các thầy bói chính trị như Bùi Thanh Hiếu và Phạm Chí Dũng. 

Thứ ba, như ảnh trên cho thấy, Anh Ba Sàm đăng một lượng lớn các bài viết “không thể kiểm chứng” về tình hình nội bộ của các lãnh đạo địa phương. E rằng khi đăng các bài này, trang Anh Ba Sàm chỉ muốn dắt mũi dân để phục vụ cho các nhóm lợi ích địa phương, chứ chẳng “phá vòng nô lệ” như họ nói.

Với bố cục và chất lượng thông tin như vậy, trang Anh Ba Sàm chẳng khác gì một nồi cám lợn, với các loại bài viết thượng vàng hạ cám trộn lẫn với nhau. Cách phục vụ này cho thấy họ không tôn trọng người đọc, cũng không thật sự quan tâm đến việc nâng cao dân trí. Tự cổ trí kim, người ta “khai dân trí” bằng kiến thức và nghệ thuật – tức những sản phẩm thông tin hoàn chỉnh, đem lại hiểu biết có tính khái quát về thế giới – chứ không “khai dân trí” bằng báo lá cải bao giờ.

Thành ra, dù ông Vinh rất nhiệt tình, chúng tôi vẫn xin nhắc ông rằng “nhiệt tình cộng ngu dốt bằng phá hoại”. Ông nên nhớ rằng từ khi trang Anh Ba Sàm xuất hiện cho đến nay, dường như trình độ dân trí của giới “dân chửi” càng ngày càng giảm sút.