"Tham vấn" bao hàm cả vấn đề phản biện của chủ thể được cho là đã gây nên vụ cá chết vừa qua

Chiềng Chạ

Không riêng gì người dân một số tỉnh Miền Trung chịu ảnh hưởng trực tiếp từ thảm họa cá chết hàng loạt vừa qua mà bất cứ người dân Việt nào khi được hỏi điều gì là cấp bách nhất hiện nay trong bối cảnh môi trường sống của con người đang diễn biến theo xu hướng xấu... thì tin chắc rằng đa số câu trả lời sẽ hướng tới một sự chung: nguyên nhân của hiện tượng cá chết hàng loạt ở vùng biển miền Trung trong thời gian qua. Về lí do thì chắc không cần nói quá nhiều bởi xác định được nguyên nhân và có hướng khắc phục hậu quả của hiện tượng trên là mong mỏi hoàn toàn chính đáng của người dân không riêng gì những vùng có cá chết. Trong tình hình hiện nay, có thể coi đây chính là nhiệm vụ cấp bách mà Chính phủ cần kiên quyết thực hiện.

Toàn cảnh buổi họp báo (Nguồn; Internet). 

Tuy nhiên, hãy đừng quên rằng, cấp bách và cần kíp không có nghĩa là chúng ta được quyền bỏ qua những điều khác như tính thận trọng chẳng hạn. Chúng ta đang sống trong một xã hội mà mối quan hệ quốc tế với những lợi ích đang đan xen một cách chằng chịt. Trong bối cảnh đó, việc phán xét mọi thứ không thể dựa trên dư luận hay những kết luận, nghiên cứu có tính chủ quan, phiến diện; và chỉ cần một sơ suất dù nhỏ thôi cũng đủ khiến chúng ta phải trả giá đắt mà như đã đề cập 1 Entry trước đó, 1 - vài thập kỷ sẽ khó lòng khắc phục nổi! Việc Chính phủ và các Bộ, ngành liên quan công bố đã tìm ra nguyên nhân cá chết mà chưa công bố nguyên nhân đó là gì, do đâu và ai sẽ là chủ thể chịu trách nhiệm... vì thế có chăng đó là cách mà các nhà chức trách đang cố chia sẽ, đồng cảm với mong mỏi của người dân ở thời điểm hiện tại! 

Và để trả lời những câu hỏi đang để ngỏ thì việc trước mắt mời nhà khoa học, tư vấn trong và ngoài nước phản biện độc lập. Ở đây, sẽ có người thắc mắc rằng, tại sao trước đó Chính phủ đã chỉ đạo, huy động hơn 30 cơ quan bộ ngành, địa phương vào cuộc thu thập chứng cứ, xác minh, tìm nguyên nhân, đồng thời mời hàng trăm nhà khoa học trong nước và quốc tế tham gia thu thập dữ liệu, điều tra nguyên nhân thì liệu có cần không việc tiếp tục thực hiện thêm một công đoạn nữa như thế này? 

Về phương diện khoa học mà nói, với sự tham gia đông đảo nhà khoa học, chuyên gia đến từ trong, ngoài nước để giải mã nguyên nhân cá chết thì sự sai số trong kết luận là điều rất hi hữu, thậm chí là không có. Vậy nhưng, việc mời tư vấn, tham vấn ở đây ngoài việc xác định thêm một lần nữa độ chuẩn xác của các kết quả đã nghiên cứu xong để đảm bảo không có bất cứ sự sai số nào thì như lời của 03 Bộ trưởng (Tài nguyên & Môi trường, Văn Phòng Chính phủ và Bộ Thông tin & truyền thông) tham gia buổi họp báo vào chiều ngày 2/06: "Vì xác định đây là vấn đề rất quan trọng, khi công bố phải đảm bảo chứng cứ, tính pháp lý và tính khách quan". Nghĩa là vì đây là căn cứ hàng đầu để quy kết trách nhiệm pháp lý các chủ thể liên quan mà để buộc một người có tội và chịu các chế tài, trách nhiệm liên quan thì không thể chỉ dựa vào các kết quả nghiên cứu khoa học; sự chủ quan, cảm tính của các  nhà khoa học đôi khi cũng ảnh hưởng rất nhiều tới việc định tội các chủ thể liên quan. Vì thế, việc mời tham vấn ở đây dù sẽ rất tốn thời gian, tiền bạc song nó cần thiết để đảm bảo rằng, giữa các kết luận khoa học đã tìm ra có sự thích ứng, phù hợp với các chế tài pháp lý hiện hành. Làm được điều này cũng đồng nghĩa chúng ta sẽ dễ dàng hơn trong việc chứng minh, quy kết trách nhiệm thủ phạm gây nên vụ cá chết vừa qua. 

Mặt khác, việc tham vấn ở đây còn bao hàm cả vấn đề phản biện của chủ thể được cho là đã gây nên vụ cá chết vừa qua. Theo đó, trên cơ sở các kết luận khoa học đã được tìm ra, các nhà chức trách sẽ cho các chủ thể liên quan được biết và nhiệm vụ của họ sẽ phải xem xét và phản biện lại các kết quả khoa học đã được chỉ ra. Trong trường hợp không đồng tình với các kết quả đó thì chính chủ thể liên quan đó sẽ phải chỉ ra các căn cứ chứng minh và phản biện lại. Đây là một việc làm hết sức cần thiết để chứng minh nhà chức trách hết sức công bằng và hết sức khách quan trong việc đưa ra sự quy kết cuối cùng. 

Về việc xác định nguyên nhân vụ cá chết, tại buổi họp báo có nhắc đến quan điểm của Thủ tướng Chính phủ trong xử lý trách nhiệm các cá nhân, tổ chức liên quan nếu có sai phạm: "Quan điểm của Thủ tướng là nếu phát hiện tổ chức, cá nhân vi phạm sẽ xử lý nghiêm, không loại trừ bất kỳ tổ chức, cá nhân nào”. Và cùng với điều này, thời gian vừa qua, để hổ trợ những người dân chịu thiệt hại từ hiện tượng cá chết hàng loạt ở miền Trung, Chính phủ đã quyết liệt triển khai các giải pháp đảm bảo môi trường kinh doanh, môi trường tự nhiên và nhất là đảm bảo môi trường biển an toàn lâu dài. Ngày 19/5 vừa qua, Thủ tướng đã ban hành Nghị định hỗ trợ gạo cho dân, tổ chức thu mua hải sản của ngư dân; hỗ trợ bằng tiền cho các tàu phải ngưng ra khơi; hỗ trợ lãi suất tiền vay với doanh nghiệp, chủ tàu làm nhiệm vụ hậu cần nghề cá. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, phối hợp với Bộ Y tế đã xác định vùng biển an toàn đánh bắt thuỷ hải sản. Bộ Tài nguyên và Môi trường có trách nhiệm rà soát các dự án có khả năng liên quan tới xả thải trên phạm vi cả nước, phòng ngừa và kiên quyết xử lý nếu các tổ chức, cá nhân xả thải không đúng quy định. Các cơ quan chức năng đã phát hiện và xử lý nhiều trường hợp thu mua cá chết rồi đổ xuống biển để đưa tin sai lệch làm dư luận hoang mang, lo lắng.

Như vậy, có thể thấy rằng dù chưa công bố chính thức nguyên nhân vụ việc cá chết song không đồng nghĩa với việc Chính phủ không có bất cứ động thái nào trong việc khắc phục hay đảm bảo cuộc sống của người dân. Những việc làm hết sức thiết thực ở trên thể hiện sự quyết tâm cao của Chính phủ trong việc khắc phục và giải quyết hậu quả. Vì vậy, thay vì quá nóng vội trong việc công bố nguyên nhân thì nên xem những điều Chính phủ đã, đang thực hiện là chữ tín, sự đảm bảo để tiếp tục kiên nhẫn chờ đợi.