Hoan hô nhà báo Tạ Bích Loan

Mõ Làng

Thiên hạ sốt xình xịch qua hai chương trình "60 phút mở" của Tạ Bích Loan trên VTV. Với tôi cả hai chương trình đó đều rất hay với tác phẩm truyền thông. Tuy vậy khối người cứ ỏm tỏi lên chê bai, thậm chí xúc phạm Tạ Bích Loan. Vì sao vậy?

Trước hết vì họ nhầm lẫn tiêu chí đánh giá giữa một tác phẩm báo chí với hành vi ứng xử trước thực tiễn cuộc sống (chuyện từ thiện, chuyện chia sẻ trên mạng xã hội). "60 phút mở" là sản phẩm báo chí, vì vậy hãy lấy tiêu chí báo chí để đánh giá nó mới là công bằng. Nếu soi nó để đối chiếu với các chức năng báo chí (thông tin, văn hóa, giáo dục, giải trí, quản lý, giám sát xã hội) thì "60 phút mở" rất đạt.

"60 phút mở" đã tạo được hiệu ứng tư tưởng, buộc người ta phải nhận thức lại vấn đề "đúng - sai", thảo luận, trao đổi để nhận chân vấn đề. Ở chương trình một, vấn đề nhận thức là rất rõ, có nên chia sẻ hay không với thông tin lạ trên FB. Còn mấy hôm nay, vấn đề nhận thức là từ thiện như thế nào cho đúng. Cả hai vấn đề trên đều là hiện tượng xã hội phổ biến nhưng không có chuẩn đánh giá. Vậy nêu nói ra để thảo luận đi đến chuẩn ứng xử thì đó là việc rất đáng khích lệ.

"60 phút mở" đã chọn hình thức tọa đàm bàn tròn để giải quyết vấn đề. Đây là hình thức "mở" rõ nhất khi mà cuộc đối thoại không bị hạn chế, khuôn phép. Những người tham gia đều mang đến diễn đàn quan điểm cá nhân, không đại diện cho ai. Vậy nên mới có chuyện ý kiến đối lập nhau, đôi khi rất quyết liệt, nhất là với những ý kiến khác biệt với số đông. Các bên đa phương đều phải vận dụng lý lẻ mà bảo vệ luận điểm của mình, làm bật ra những vấn đề nhận thức. Chẳng hạn như vấn đề thái độ trách nhiệm khi chia sẻ thông tin, vấn đề bản sắc văn hóa mai một nếu làm từ thiện không đúng.

Lâu nay, khi chia sẻ thông tin hay làm từ thiện nhiều người vẫn hành động theo cảm tính, ít ai suy nghĩ sâu xa đến động cơ hành vi, giá trị "kép" của hành vi. Nay Tạ Bích Loan và ê kíp của cô ấy đã chọn đúng vấn đề để đưa ra thảo luận, làm cho chúng ta không còn hời hợt, đơn giản khi hành động mà hành động đó có ảnh hưởng tới cộng đồng, xã hội thì quả là tốt chứ sao.

Cuộc tranh luận sau hai chương trình "60 phút mở" rõ ràng là chưa lắng xuống, thảo luận nhận thức chưa chấm dứt, nhiều khía cạnh lý luận và thực tiễn được đưa ra đã làm phong phú thêm, sâu sắc thêm cho các luận điểm. Vì vậy, giá trị tư tưởng, giá trị giáo dục của bài báo càng sâu sắc.

Ở cả hai chủ đề, chúng ta không thấy yếu tố áp đặt nhận thức của nhà báo chỗ nào cả. Vậy là ý đồ "mở" đã rất thành công. Dẫu có ý kiến phản ứng này nọ, đồng tình hay phản đối nhưng đó đều là những ý kiến của các thành viên tham gia diễn đàn. Họ có tiếng nói độc lập của mình, họ đều bình đẳng như nhau khi đưa ra luận điểm, luận cứ, luận chứng. Tất cả ý kiến của họ đều có giá trị làm ta thức tỉnh vậy là bài báo đã thành công. Chúng ta có quyền đánh giá qua lăng kính của mình nhưng không nên tấn công cá nhân, thậm chí nhục mạ họ thế mới là tranh luận trung thực. Đáng tiếc diễn đàn mạng có quá nhiều những phát ngôn cực đoan kiểu này.

Thực tiễn vận động xã hội ở nước ta cho thấy còn nhiều những hoạt động mang tính hiệu ứng đám đông, mang tính trào lưu xã hội thiếu chuẩn mực. Hai câu chuyện mà VTV đưa ra cũng vậy, chia sẻ không cần biết thông tin đúng - sai, từ thiện không vì mục đích từ thiện mà cứ hùng hục làm thì đôi khi lợi bất cập hại. Đừng vội chê bai thông điệp "trách nhiệm" của ông Hồng Thanh Quang và cũng đừng vội chê dự báo mai một văn hóa của ông TS Đặng Hoàng Giang.

Thực tiễn xã hội cũng cho thấy, bên cạnh những chia sẻ tích cực, không ít người đã chia sẻ những thông tin có tính vu cáo, kích động chính trị, làm tha hóa thuần phong, mỹ tục, đạo đức, lối sống. Bên cạnh những hoạt động từ thiện đầy lòng trắc ẩn vì cộng đồng, không ít những hoạt động từ thiện có động cơ không trong sáng kiểu như vụ "trái tim Việt Nam", "Lan Đàm"...

Thực tiễn cũng cho thấy có rất nhiều chủ thể chia sẻ thông tin, hoạt động từ thiện khác nhau nên mục đích chia sẻ thông tin, làm từ thiện cũng khác nhau. Xã hội chưa bao giờ thuần nhất, tâm trạng xã hội chưa bao giờ đồng nhất vậy tránh sao được nhưng hành vi cố tình làm tổn hại quốc gia. Mọi công dân có ý thức trách nhiệm với đất nước cần cảnh giác với những xu hướng xấu của một số chủ thể xấu. Tuy nhiên đây là một vấn đề khó đôi khi phải cần đến cơ quan chuyên môn.

Đừng nhảy chồm chồm lên khi nghe người khác nói có vẻ có lý mà phỉ báng người khác. Hãy lắng nghe, thậm chí biết ơn người đã cho chúng ta thêm góc nhìn, để rồi lặng lẽ sàng lọc, cân nhắc mà chọn cho mình một cách ứng xử đúng là rất cần thiết trong bối cảnh xã hội thông tin mở như ngày nay.