Ai đang "phá hoại" hiệp định EVFTA?

Loa Phường

Ngày 01/12/2015, Việt Nam và EU đã kết thúc quá trình đàm phán Hiệp định Thương mại giữa hai bên (viết tắt là EVFTA). Theo các điều khoản của hiệp định này, thì Việt Nam phải có lộ trình thông qua 3 công ước lõi còn lại của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), xoay quanh quyền tự do lập hội, quyền tự do thương lượng tập thể, và việc xóa bỏ lao động cưỡng bức. Ngoài ra, khi EVFTA được chính thức ký kết, EU có thể chế tài các "vi phạm nhân quyền" của Việt Nam theo thỏa thuận đối tác (PCA) mà hai bên ký năm 2012.

Hiện nay, chính giới châu Âu và các tổ chức chống đối người Việt đang phản ứng với vấn đề nhân quyền trong hiệp định EVFTA theo những cách không giống nhau. Nhìn chung, có thể phân họ thành hai nhóm.

Nhóm đầu tiên mong Quốc hội Châu Âu sớm thông qua EVFTA, vì 3 lý do. Thứ nhất, họ tin rằng hiệp định này sẽ giúp Việt Nam bớt lệ thuộc vào việc giao thương với Trung Quốc. Thứ hai, họ tin rằng đà phát triển kinh tế mà hiệp định này mang lại sẽ thúc đẩy cải cách chính trị diễn ra nhanh hơn. Thứ ba, họ tin rằng các điều khoản về nhân quyền trong EVFTA sẽ tạo thuận lợi để EU can thiệp vào tình hình chính trị Việt Nam và hỗ trợ họ. Một mặt, nhóm này ủng hộ EU ký thông qua EVFTA; mặt khác, họ đòi hiệp định phải đi kèm các "cơ chế kiểm định, đánh giá về nhân quyền", và tạo điều kiện cho "khối dân sự độc lập" tham gia vào quá trình đó. Đại diện tiêu biểu của nhóm này là  Phạm Đoan Trang - Nguyễn Anh Tuấn, Nguyễn Thục Quyên, Nguyễn Quang A...

Nhóm thứ hai đòi Quốc hội Châu Âu không thông qua EVFTA, chừng nào Việt Nam chưa "cải thiện tình hình nhân quyền". Nhóm này được đại diện bởi bản kiến nghị của "90 tổ chức dân sự và chính trị", đứng đầu là đảng Việt Tân, vào ngày 06/06/2018.

Hiện nay, chính giới châu Âu cũng không có chung quan điểm trong vấn đề này. Ông Bernd Lange, Chủ tịch Ủy ban Thương mại Quốc tế Quốc hội Châu Âu, có phần nghiêng về khuynh hướng thứ nhất. Trong một thư riêng đề ngày 10/08, Lange xác nhận với Nguyễn Thục Quyên rằng chính ông đã gợi ý Việt Nam không cần thông qua 3 công ước của ILO trước khi ký EVFTA, mà chỉ cần có lộ trình phê chuẩn và thực hiện là đủ. Trong khi đó, hôm 17/09, 32 nghị sĩ từ các đảng lớn của EU đã viết thư gửi Cao ủy Thương mại của EU, để đề nghị không thông qua EVFTA nếu tình hình nhân quyền của Việt Nam không được cải thiện.

Dù không đồng quan điểm, cả 2 nhóm người vừa nêu đều tận dụng các diễn biến quanh hiệp định EVFTA để tuyên truyền chống Nhà nước. Chẳng hạn, sau khi "vụ Trịnh Xuân Thanh" ảnh hưởng đến quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Đức, cản trở việc thông qua hiệp định EVFTA, họ đã dựng nên một "thuyết âm mưu" rằng "phe thân Trung Quốc ở Việt Nam" cố tình gây ra vụ này để phá hoại hiệp định, nhằm khiến Việt Nam lệ thuộc vào Trung Quốc. Sau khi 32 nghị sĩ EU đòi hoãn hiệp định, Nguyễn Anh Tuấn viết rằng một thế lực "trong chính quyền" đã cố tình "vi phạm nhân quyền", để "phá hoại" hiệp định EVFTA. Sau khi công an tạm giữ ông Nguyễn Quang A, khiến ông bị lỡ chuyến đi Úc hôm 18/09 của mình, Quang A cũng tuyên truyền rằng Cục A67 muốn ngăn ông bay từ Úc sang Bỉ để dự phiên điều trần về EVFTA, nhằm phá hoại việc ký kết hiệp định.

Khi lên tiếng về vấn đề nhân quyền trong hiệp định EVFTA, thực ra các tổ chức, cá nhân chống đối đều muốn vận động chính giới phương Tây gây sức ép với Việt Nam, buộc Việt Nam phải thay đổi nền chính trị để đổi lấy lợi ích kinh tế. Tuy nhiên, cánh Nguyễn Quang A và cánh Việt Tân muốn thực hiện việc này bằng 2 cách khác nhau, do họ khác nhau về phương thức hoạt động và nguồn hỗ trợ từ quốc tế.

Nếu Nguyễn Quang A muốn tìm một "thế lực" đang cố phá hoại hiệp định EVFTA, ông cứ nhìn vào đảng Việt Tân và 89 người anh em của họ. Qua việc họ vội vàng đòi EU không thông qua EVFTA, cho đến khi Nhà nước Việt Nam đáp ứng những yêu sách chính trị mà họ đặt ra, có thể thấy Việt Tân không hề đại diện cho quyền lợi của người dân trong nước. Nếu có, Việt Tân đã biết nghĩ đến những lợi ích kinh tế, ngoại giao mà EVFTA mang đến cho người Việt Nam, như Nguyễn Quang A đã chỉ ra.

Bên cạnh đó, chúng tôi cũng cho rằng Nguyễn Quang A và Nguyễn Anh Tuấn nên phát ngôn thận trọng hơn. Nếu họ nghĩ có một "nhóm lợi ích" đang muốn phá hoại hiệp định EVFTA, họ phải đưa ra được các bằng chứng đầy đủ, xác thực để chứng minh cho chuyện đó. Còn nếu họ phát ngôn khi thiếu bằng chứng, nói lấy được, dư luận có quyền tin rằng họ đang chụp cái mũ "bán nước", "phá hoại hiệp định" lên đầu những cơ quan mà họ có hiềm khích.